دانلود پرسشنامه، مقیاس، تست و آزمون استاندارد و رایگان

درک پرسشنامه و ویژگی های پرسشنامه و نقاط قوت و ضعف آن، و همین‌طور حساسیت‌هایی که باید در مورد یک پرسشنامه وجود داشته باشد، کار ساده‌ای نیست.

با جرأت می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین دستاوردهای کسی که در مقاطع تحصیلی رسمی دانشگاهی، سطح PhD را به پایان می‌رساند، این است که می‌تواند این ظرافت‌ها را درک کند.

هنوز هم کم نیستند پرسشنامه هایی که سالها در مقیاس میلیونی مورد استفاده قرار می‌گیرند و دانشگاه‌های بزرگ جهان آنها را تایید می‌کنند و بعداً مشخص می‌شود که در طراحی آنها مشکلاتی وجود داشته است.

برای درک دشواری ماجرا، کافی است به عنوان مثال، این مسئله را در نظر بگیرید که پس از سالها رواج پرسشنامه MBTI در جهان، هانس آیزنک در کتاب خود گزارش می‌کند که چیزی که در پرسشنامه MBTI تحت عنوان درونگرایی – برونگرایی اندازه گیری می‌شود، دارای سوگیری سنجش (Loading) با نوروتیسیزم است و نمی‌تواند …

درونگرایی – برونگرایی را به صورت کاملاً مستقل اندازه گیری نماید!

در ساده‌ترین تعریف پرسشنامه گفته می‌شود (ویکی پدیا):

این تعریف از پرسشنامه، آن قدر گسترده و باز است که تقریباً شامل هر چیزی می‌شود!

در سایر منابع، شرط‌ها و قیدهای دیگری هم مطرح شده‌اند:

• بعضی منابع، مکتوب بودن را در تعریف پرسشنامه قید کرده‌اند (شاید در دوران دیجیتال، این قید چندان قابل پذیرش نباشد)
• برخی منابع دیگر، پرسشنامه را ابزاری برای گردآوری اطلاعات از پاسخ دهنده‌ی مطلع تعریف کرده‌اند.
• در برخی از تعاریف پرسشنامه، تاکید شده که موضوع سوالات در مورد دیدگاه‌ها و نگرش‌ و ترجیحات مخاطب است.
• برخی تعاریف دیگر، دانش و نگرش و عملکرد را به عنوان حوزه های اصلی مورد سنجش در پرسشنامه ها مطرح می‌کنند.

به نظر می‌رسد که برای هدف ما (که صرفاً آشنایی کلی با پرسشنامه است) مناسب‌تر باشد به جای بررسی تعریف پرسشنامه، به کاربردهای مختلف پرسشنامه ها توجه کنیم:

کاربردهای پرسشنامه ها، محدود و مشخص نیست و مجموعه گسترده ای از کاربردها را می‌توان برای پرسشنامه ها تصور کرد.

در اینجا صرفاً‌ به برخی از این کاربردها می‌پردازیم:

برخی پرسشنامه ها، برای سنجش نگرش و ترجیحات مخاطب، در یک زمینه مشخص مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال:

• پرسشنامه برای اطلاع از محبوب ترین برنامه های تلویزیونی یا سایت های اینترنتی
• پرسشنامه برای تشخیص اینکه تغییر بسته بندی و قیمت، تا چه حد تصمیم های خرید مشتری را تغییر می‌دهد
• پرسشنامه برای انتخاب کتابهایی که هر فرد، برای خرید و مطالعه توصیه می‌کند

برخی پرسشنامه های تحقیقاتی، با هدف سنجش رابطه بین دو یا چند متغیر مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال:

• سنجش رابطه جنسیت و درآمد
• سنجش رابطه بین تحصیلات دانشگاهی و احترام به قانون
• سنجش رابطه بین سن و میزان مطالعه
• سنجش رابطه بین ماه تولد و ویژگی های شخصیتی یا سلامت

پرسشنامه هایی که برای سنجش فکت‌ها (Facts) مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال:

• وقتی شما از یک فروشگاه خرید می‌کنید، از شما می‌پرسند که از چه طریق با آن فروشگاه آشنا شده‌اید.
• در هنگام مراجعه به یک سمینار، ممکن است تحصیلات شما و سن و جنسیت شما، یا شغل شما، پرسیده و ثبت شود.

بخشی از تحقیقات دانشگاهی در سراسر جهان، مشخصاً با هدف طراحی و ساخت پرسشنامه انجام می‌شود.

مثلاً یک یا چند محقق، ماه‌ها و سال‌ها وقت می‌گذارند و مثلاً پرسشنامه ای را طراحی می‌کنند که معتقدند می‌تواند برای سنجش شادمانی یا سنجش رضایت شغلی یا کیفیت زندگی کاری مورد استفاده قرار بگیرد.

بخشی دیگر از تحقیقات دانشگاهی، از پرسشنامه های استاندارد (Standard Questionnaires) استفاده می‌کنند.

در واقع، این محققان، به سراغ دستاوردهای گروه اول می‌روند و پس از اطمینان از صحت و کارایی و اعتبار و روایی پرسشنامه، از آن برای سنجش یک یا چند ویژگی در جامعه آماری مد نظر خود استفاده می‌کنند.

به عنوان مثال فرنهام پرسشنامه ای برای سنجش نگرش پولی طراحی کرده است. او در گروه اول قرار می‌گیرد.

حالا محقق دیگری ممکن است از پرسشنامه فرنهام استفاده کند و رابطه بین وسواس پولی فرزندان و سطح درآمد والدین را بسنجد.

عمده‌ی کاربردهای پرسشنامه در تحقیقات دانشگاهی را می‌توان در یکی از دو گروه فوق طبقه بندی کرد.

البته فعالیت‌های ارزشمند دیگری هم در ارتباط با پرسشنامه ها وجود دارد و آن، محققانی هستند که به صورت دائمی و گسترده، قابل اعتماد بودن و اتکا به پرسشنامه ها را در شرایط مختلف می‌سنجند.

جالب اینجاست که به دلیل ناآشنایی با پیچیدگی‌های مربوط به طراحی پرسشنامه ها، موارد متعددی را می‌توان در مراکز دانشگاهی مشاهده کرد که دانشجویان، زمانی که نمی‌توانند پرسشنامه مناسبی را برای تحقیقات خود پیدا کنند، طراحی یک پرسشنامه مناسب را به عنوان بخشی از کار خود تعریف می‌کنند.

حالا می‌توانید تصور کنید که مثلاً در مقطع کارشناسی ارشد که انجام پایان نامه در یک یا حداکثر دو ترم انجام می‌شود، دانشجو وقتی پس از چند ماه تلاش متوجه می‌شود که فقط همین مرحله‌ی طراحی پرسشنامه، به چند سال تلاش مستقل نیاز دارد، تا چه حد ناامید می‌شود!

مفهوم پایایی و روایی در پرسشنامه ها و کاربرد پرسشنامه ها برای ما

در اینجا قسمت عمده‌ی  تاکید ما بر پرسشنامه هایی است که در مدیریت و روانشناسی برای سنجش ویژگی ها و نگرش ها و رفتارها طراحی می‌شوند و مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

حتماً از قسمت قبلی بحث به خاطر دارید که برخی پرسشنامه ها، برای سنجش فکت‌ها و داده های عینی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مثلاً پرسشنامه‌ای که هنگام خرید از یک فروشگاه در مورد محصولات آن فروشگاه ارائه می‌شود و شما آن را تکمیل می‌کنید و یا پرسشنامه‌ای که هنگام مراجعه به بخش خدمات پس از فروش، قبل از ارائه‌ی سرویس گارانتی آن را تکمیل می‌کنید.

در کنار پرسشنامه های ثبت فکت، وقتی از پرسشنامه های مدیریتی و روانشناسی صحبت می‌کنیم، در کنار مفید یا غیرمفید بودن پرسشنامه، موارد دیگری مانند اعتبار پرسشنامه و قابلیت اعتماد هم به صورت جدی مطرح می‌شوند.

 مهم‌ترین دغدغه در قابلیت اعتماد، تکرارپذیری نتایج یک پرسشنامه است و اینکه آیا در شرایط یکسان، نتایج مشابهی را به دست می‌دهد؟ 

به این دو مثال توجه کنید:

• فرض کنید پرسشنامه‌ای در مورد سنجش رفاه اقتصادی یک خانوار طراحی و تولید شده است. اگر یک خانواده، امروز و هفته‌ی بعد، این پرسشنامه را پر کنندپرسشنامه می‌تواند همان نتایج قبلی را به دست دهد؟ (البته فرض ما بر این است که در این فاصله در قرعه کشی بانک یا هر نوع بخت آزمایی دیگر برنده نشده باشند!)
• اگر در یک سمینار ۵۰۰ نفری، پرسشنامه‌ای برای سنجش رضایت شرکت کنندگان تهیه شده و پرسشنامه ها را به دو دسته‌ی دویست و پنجاه نفری تقسیم کنیم، نتایج پرسشنامه مشابه است؟ (طبیعتاً گروه‌ها باید مشابه باشند. نمی‌توانید رضایت ۲۵۰ نفر دوم را که در ناهار نوشابه به آنها نرسیده، با ۲۵۰ نفر اول مقایسه کنید. چون احتمالاً رضایت آنها از سخنران تفاوت خواهد داشت!)

اصطلاح آلفای کرونباخ هم که معمولاً در مورد پرسشنامه‌ها و تحقیقات می‌شنویم، یکی از ابزارهای سنجش پایایی یک پرسشنامه است.

از سوی دیگر، در کارهای حرفه‌ای، پرسشنامه می‌تواند سوگیری‌ها را کاهش دهد.

ممکن است یک کارشناس روانشناسی که به خوبی هم با مفهوم استرس آشناست، ترجیح بدهد متوسط استرس فرد مراجعه کننده را از طریق پرسشنامه بسنجد.

با این کار، هم از استاندارد بودن فرایند مطمئن می‌شود، هم با پرسیدن سوالات تکمیلی، می‌تواند دو نوع داده‌ی متفاوت (مصاحبه‌ای، پرسشنامه‌ای) گردآوری کرده باشد.

هم سوگیری قضاوت (که حتی ممکن است در اثر پیش زمینه‌ی ناشی از مراجعین قبلی باشد) کاهش می‌یابد.